„Praca w nocy a zdrowie” – ten temat trapi ludzi od czasu rewolucji przemysłowej w XIX w. Naukowcy odkryli, że praca w systemie zmianowym jest zagrożeniem dla naszego zdrowia. Warto zatem dodatkowo zadbać o pracowników „zmianowych”.

Podczas „pracy na nocki” organizm gubi swój naturalny rytm, z czym wiąże się wiele negatywnych konsekwencji. Jedną z nich jest zaburzony okres snu i czuwania, a jak wiadomo zdrowy sen jest nam niezbędny do prawidłowego funkcjonowania i życia.

Jak praca w nocy wpływa na zdrowie?

Organizm człowieka nie jest biologicznie przystosowany do nocnej pracy. W porach dziennych pracujemy efektywniej i mamy więcej energii. Wpływ ma na to wiele czynników, m.in. nasłonecznienie i wyższa temperatura. Zmianowy system pracy powoduje, że organizm wcześniej czy później zacznie się buntować. W nocy mamy do czynienia ze zjawiskiem wymuszonej aktywności – prowadzi to do zaburzeń homeostazy naszego organizmu, czego efektem mogą być choroby układu krążenia i metaboliczne.

Jak się wyspać po nocnej zmianie?

„Ile spać po nocnej zmianie?” – to jedno z najczęściej zadawanych sobie pytań przez pracowników zatrudnionych w systemie zmianowym. Generalnie wytyczne co do ilości potrzebnego snu są tu takie same, jak przy śnie nocnym – 7 godzin to minimalna długość snu potrzebnego do regeneracji organizmu i podtrzymanie zdrowia. W pracy nocnej dochodzi do przestawienia zegara biologicznego, co może skutkować zmianami hormonalnymi w organizmie. Między innymi z tego względu Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby nie podejmować pracy nocnej po 45 roku życia.

Zjawisko chronicznego zmęczenia, zaburzenia koncentracji oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego występują u pracowników zmianowych aż 2-3 razy częściej niż u pozostałych. W czasie przyjmowania posiłków w nocy, pH w żołądku spada, a procesy trawienia zachodzą o wiele wolniej. Prowadzi to do wystąpienia zgagi i niestrawności. Podczas pracy nocnej zwiększa się też częstotliwość sięgania po kawę i papierosy, co sieje spustoszenie w naszym organizmie. Warto wspomnieć również o konsekwencjach społecznych. Mało kto zdaje sobie sprawę, że temat „Praca zmianowa a zdrowie” potrafi dotknąć nawet… płodności pracownika.

Problemy pracy nocnej i zmianowej

Człowiek jako istota społeczna potrzebuje kontaktu z innymi ludźmi. Brak snu po nocnej zmianie w tym nie pomaga. Pracownik wracający „po nocce” odczuwa silną potrzebę odpoczynku. Gdy jego bliscy mają wolny czas po pracy, on przygotowuje się do powrotu do niej. Stwarza to problemy szczególnie dla ludzi posiadających rodziny, bo prowadzi do osłabienia więzów z bliskimi i negatywnie wpływa na relacje międzyludzkie. To rodzi stres i frustrację, które część pracowników próbuje osłabić poprzez przejście na pracę na trzy zmiany, z pracy na dwie zmiany lub pracy z dyżurami 24-ro godzinnymi.

Powszechnie stosowane modele pracy zmianowej:

  • praca na dwie zmiany z przerwą w nocy i na koniec tygodnia (system nieciągły);
  • praca na trzy zmiany z przerwą w pracy na koniec tygodnia (system półciągły);
  • praca trwa 24 godziny we wszystkie dni tygodnia (praca w ruchu ciągłym).

Dla wielu osób dużą zaletą jest większa różnorodność pracy trzyzmianowej. Pracownik ma wówczas możliwość rozplanowania innych obowiązków (np. rodzinnych czy domowych) wtedy, kiedy godziny pracy są bardziej dogodne. Zmiana poranna daje mu czas wolny po południu, który może wykorzystać np. na spędzenie go z rodziną, natomiast praca po południu pozwoli mu np. załatwić rano sprawy w urzędach.

Zdaniem wielu ekspertów skutki zdrowotne pracy zmianowej w wypadku systemu trzyzmianowego tylko pozornie są łagodniejsze. W rzeczywistości jednak organizm przystosowuje się do niego tak samo trudno, a czasem nawet jeszcze trudniej, co wynika z mniejszej regularności „nocek”.

Praca zmianowa a zaburzenia snu

W krajach uprzemysłowionych, w tym u nas, ok. 30% wszystkich osób aktywnych zawodowo pracuje w systemie zmianowym – najczęściej dotyczy to pracowników różnych gałęzi przemysłu, służby zdrowia, transportu czy bezpieczeństwa publicznego. Według szacunków problemy ze snem dotykają ok. 1/3 spośród wszystkich osób pracujących na zmiany – to oznacza, że mówimy o paru milionach pracowników.

Badania dowodzą, że pracownicy zmianowi 3 razy częściej cierpią na bezsenność niż osoby pracujące w trybie dziennym. Zaburzenia snu są dominującą konsekwencją zdrowotną, wyprzedzając pod względem częstotliwości występowania wspomniane choroby układu pokarmowego, układu krążenia i nerwowego.

Zdiagnozowanie bezsenności i rozpoczęcie jej leczenia możliwe jest, gdy bezsenność występuje przynajmniej przez miesiąc, trzy razy w tygodniu lub częściej. Do problemów ze snem zaliczamy trudności w zasypianiu, płytkość snu i towarzyszące jej częste wybudzenia.

Pracujesz na zmiany? Pamiętaj o profilaktyce!

Zmianowy tryb życia, mimo wszystkich jego skutków ubocznych, jednak nie zniknie – jest zbyt potrzebny w wielu branżach. Dlatego, przynajmniej dopóki nie będą w stanie zastąpić nas roboty, warto zadbać o odpowiednią profilaktykę. Dużym oparciem mogą okazać się tu pracodawcy, zapewniający pracownikom zmianowym grupowe ubezpieczenie zdrowotne. W jego ramach można korzystać m.in. z opieki specjalistów, wykonać wiele badań laboratoryjnych, np. morfologię krwi. Ich wynik może powiedzieć lekarzowi dużo na temat tego, jakie procesy toczą się w organizmie pracownika zmianowego. Przy regularnych badaniach, zdrowym odżywianiu i aktywności fizycznej skutki pracy zmianowej powinny być dużo mniej odczuwalne.

SALTUS Ubezpieczenia – skontaktuj się z nami!

Specjalizujemy się w grupowych ubezpieczeniach zdrowotnych chroniących pracowników. Pomagamy dbać o zdrowie i zadowolenie zatrudnionych, co minimalizuje liczbę absencji chorobowych. Jesteśmy w stanie zapewnić ochronę ściśle dopasowaną do potrzeb, rozmiaru, charakteru działalności firmy oraz struktury wiekowej zatrudnionych. Współpracujemy zarówno z ogólnopolskimi sieciami medycznymi, jak i wysokospecjalistycznymi przychodniami regionalnymi, dzięki czemu zapewniamy pomoc w każdym zakątku Polski.

Wyróżniki oferty:

  • Brak górnej granicy wieku
  • Możliwość modyfikacji ochrony w trakcie trwania umowy
  • Aplikacja mobilna i telekonsultacje

Dodatkowe korzyści dla pracodawcy:

  • Świadczenia Medycyny Pracy, w tym Pracownicze Programy Profilaktyczne, nie stanowią przychodu pracownika – nie są obciążone CIT i ZUS
  • Pracownicze Programy Profilaktyczne zmniejszają całkowity koszt ubezpieczenia
  • Dobrze dobrana ochrona zmniejsza liczbę i długość absencji chorobowych pracowników